Barbara Gryka „Dirty Blood. De-risking”

Tytułowa krew odnosi się do głównego surowca energetycznego, jakim jest ropa, i jej roli w obiegu międzynarodowym. Brudna, bo jej zastosowanie obróciło się przeciwko ludzkości i przyrodzie. Za sprawą ropy cywilizacja prze do przodu, pociągając jednocześnie za sobą degradację środowiska naturalnego. Historia ropy to opowieść o konfliktach geopolitycznych, rozwoju cywilizacji, technologii, silnej konkurencji, dominacji i globalnym ociepleniu, degradacji środowiska naturalnego, w którym żyjemy. Ropa naftowa bywa dobrodziejką, a jednocześnie stała się sprawczynią niepokoju.

Otwarcie wystawy: 14.12.2024 (sobota), godz. 18.00
Gdzie: Galeria Labirynt, ul. ks. J. Popiełuszki 5, Lublin
Język: otwarcie w języku polskim. Tłumaczenie na PJM; tłumaczka: Ewelina Lachowska. Tłumaczenie na język angielski; tłumacz: Hubert Bania, tłumaczenie na język ukraiński; tłumacz: Volodymyr Dyshlevuk.
Wystawa czynna do: 31.01.2025 (wt.-niedz., godz. 12.00-19.00)
Wstęp: 8 zł bilet normalny, 4 zł bilet ulgowy (na wernisaż wstęp wolny)
Kurator: Waldemar Tatarczuk

Bohaterką wystawy Barbary Gryki jest ropa naftowa – „brudna krew”, która krąży w żyłach postnaturalnego organizmu, jakim jest świat doby antropocenu.

Ropa to energia i życie. Ropa to śmierć, objawiająca się pod postacią skażenia środowiska, wojen surowcowych i widma katastrofy klimatycznej. Ropa to złoto nowoczesności – ale czarne, wydobywane z piekielnych czeluści ziemi.

Nie sposób opowiadać o ropie naftowej, nie mówiąc o współczesnym świecie – i vice versa. Opowieść, którą stworzyła Barbara Gryka, ma formę postinternetowej operetki przedstawionej w formie multimedialnej instalacji.

W centrum narracji artystka umieszcza postać Ignacego Łukasiewicza – Polaka z ormiańskimi korzeniami, od którego w XIX wieku zaczyna się trwająca do dziś cywilizacyjna epopeja napędzana ropą. To właśnie Łukasiewicz, romantyk i patriota z okresu zaborów, jako pierwszy rozpoznał kryjący się w tym surowcu nieograniczony potencjał, opracował pionierską metodę jego rafinacji i wynalazł lampę naftową, która rzuciła nowe światło na proces postępu. Pierwsze naftowe Eldorado powstało właśnie na dzisiejszych polskich ziemiach, w okolicach Krosna, gdzie Łukasiewicz zaczął eksploatować złoża ropy.

W narracji Barbary Gryki historyczna postać zmienia się w figurę mitologiczną: Łukasiewicz jest Prometeuszem. Artystka podąża za temperamentem wynalazcy i przedsiębiorcy, który na ropie zbił fortunę, ale zarazem był idealistą i filantropem. Łukasiewicz swoją rolę w społeczeństwie postrzegał właśnie w prometejskich kategoriach. Wierzył, że jego odkrycia zmienią świat na lepsze, pchną go na drogę postępu. Nie pomylił się, choć bez wątpienia postać świata, który powstał na fundamencie jego inwencji odbiega radykalnie od utopijnej wizji, którą sobie wyobrażał.

W „Brudnej krwi” pojawia się również Zeus. W antycznych wierzeniach ten bóg okrutnie ukarał Prometeusza za próbę przekazania ludziom boskich mocy. W pracy Barbary Gryki Zeus przybiera postać Rockefellera  – figury symbolizującej władzę pieniądza i zasadę chciwości. W tej wersji mitologicznej opowieści Prometeusz jest pracownikiem stacji benzynowej, na którą miliarder przybywa, by zatankować swój samochód.

Za pomocą animacji komputerowych, obrazów generowanych przez sztuczną inteligencję i montażu materiałów z internetu, Barbara Gryka tworzy wielowymiarową narrację, w której w ropie odbija się pełen sprzeczności obraz współczesnego świata. Ropa to surowiec o ogromnym wpływie na polityczną, ekonomiczną i ekologiczną rzeczywistość. Jednocześnie – wydobywana z głębin ziemi, pochodząca z otchłani czasu – jest materializacją prastarej, chtonicznej energii, która zostaje wyzwolona przez nowoczesnego człowieka. Źródła ropy są jednocześnie źródłami dobrobytu i nierówności, paliwem postępu i siłą napędową wojen. Narracja wystawy Gryki rozgrywa się zatem tu i teraz, ale zarazem w uniwersalnym wymiarze mitu. Dyskurs bohaterów artykułowany nie jest zaś prozą, lecz – jak w operze – w postaci poezji i pieśni, która jest być może jedyną formą zdolną pomieścić złożoność i ambiwalentny charakter naftowej materii.

animacje 3D: Agata Konarska
kompozytor: Piotr Michalczuk
wideo z materiałów archiwalnych i ai: Daniil Revkovskyi
program edukacyjny: Patryk Dariusz Gacki, Maciej Kryński
śpiewacy: Łukasz Konieczny, Anna Werecka
rap: Jan Albert Cieślak, Paweł Bednarczyk-Bahus
operator: Marcin Polar

Sfinansowano ze środków Fundacji Artystyczna Podróż Hestii.
Partner: Fundacja Artystyczna Podróż Hestii i STU ERGO Hestia S.A.